Hipotiroidi
Tiroit bezinin yeterince çalışıp çalışmadığını beynin “hipofiz” adı verilen bölümünden salgılanan “TSH hormonu” değerleri gösterir. Bu madde, tiroit bezinde hormon salgılayan yapıları uyararak daha fazla hormon üretilmesini ve kana verilmesini sağlar. Tiroit bezi az çalıştığında, hipofizden TSH’nın kana verilmesi artar. Vücut dokuları için gerekli miktarda tiroit hormonu salgılanamaz. “Hipotiroidi” olarak adlandırılan bu durumda tiroit hormonlarının düzeyi düşer ve dokulara yeterli miktarda hormon ulaşmaz.
Hipotiroidi, tiroit bezi hormonlarının tiroit bezinden kısmen veya tam olarak yapılamaması ve kan dolaşımına verilememesinden kaynaklanan bir hastalıktır. Bebek ve çocuklarda görülen hipotiroidi, büyüme ve gelişmede geriliğe neden olur. Bunlardan en ciddi olanı zeka geriliği olup, gecikmiş tedavi ile bu durumun düzelmesi söz konusu değildir. Erişkinde ise organizmadaki olaylarda genel bir yavaşlama söz konusudur. Ancak, erişkindeki belirtiler, tiroit hormonu tedavisi ile büyük oranda düzelir.
En Önemli Nedenleri:
• Tiroit bezine karşı organizmanın yaptığı antikorların (karşı maddeler) tiroit bezini tahrip etmesi
• Tiroit bezinin farklı nedenlerle tamamının ve tamamına yakınının ameliyatla çıkarılması
• Toksik guatr tedavisini takiben tiroit bezinin tamamına yakınının tahrip olması
• Diğer sebepler arasında diyetle iyot alımının çok yetersiz olması, doğuştan tiroit bezinin olmaması, tiroit hormonlarının yapımında doğuştan bozukluklar olması
Belirti ve Bulgular
Çocuklarda gelişme ve büyüme geriliği önemli bir belirtidir. Erişkinlerde ise halsizlik, uyuşukluk, güçsüzlük, baş ağrısı, kilo alma, üşüme, kadınlarda adet kanamalarında düzensizlik, deride kuruluk, saç, kaşlar ve diğer kıllarda dökülme, tırnaklarda kırılma, kabızlık, seste boğukluk, terlemede azalma, el ve ayaklarda karıncalanma, yüz, kol ve bacaklarda şişlik, işitmede azalma, eklem ve kas ağrıları hafızada azalma, ruhsal değişiklikler görülebilir. Tedavi ile hastalığın seyri, genellikle iyi sonuç verir. Ancak, tedavi edilmeyen veya tedavisini bir süre sonra bırakan özellikle yaşlı hastalarda nadiren hipotiroidiye bağlı koma görülebilir.
Özetle;
• Hipotiroidi,doku düzeyinde tiroit hormonu yetersizliği veya nadiren etkisizliği sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır.
• Primer Hipotiroidi, tiroit bezi yetersizliğinden kaynaklanan nedenlere bağlıdır.
• Sekonder Hipotiroidi, TSH yetersizliğine bağlı hipotiroidi türüdür.
• Tersiyer Hipotiroidi, TRH yetersizliğine bağlı hipotiroidi türüdür.
• Primer hipotiroidi tanısı, TSH düzeylerine göre konulur.
• - TSH 0.5- 4 mIU/L normal (gebelik hariç)
• - TSH >4 mIU/L T3, T4 normal: subklinik hipotiroidi
• - TSH >10 mIU/L T4 ve/veya T3 düşük: aşikar hipotiroidi
• - TSH >10 mIU/L, T3, T4 düşük ve organ yetersizliği: miksödem koma
Ortalama yerine koyma dozu 1,6 mcg/kg olmakla beraber, (1.4-1.8 µg/kg) kişiye uygun dozlar değişiklik göstermektedir. Tedavide başlangıç dozu, hastanın yaşı, hastalığın süresi, hastalığın ciddiyetine bağlıdır.
Subklinik Hipotiroidi
T3, T4 düzeylerinin normal, TSH düzeyinin yüksek (>4 mIU/L) ve aşikar hipotiroidinin klinik bulgularının olmadığı durumdur.
• Hafif subklinik hipotiroidi: TSH: 4-10 mIU/L
• Ağır subklinik hipotiroidi: TSH >10 mIU/L
Neler Yapılmalıdır?
• 35 yaş üstü kişilerde her 5 yılda bir TSH ölçülmelidir.
• Subklinik hipotiroidi tanısında, TSH değeri üç aylık dönem içinde en az iki kez ölçülerek TSH yüksekliğinin kalıcı olduğuna karar verilmelidir.
• Gebelerde ve gebelik düşünenlerde risk faktörü varsa TSH ölçümü mutlaka yapılmalıdır.
• Risk Faktörü olmasa da gebe veya gebelik planlayan kadınlarda en az bir kez TSH ölçümü tavsiye edilir.
• TSH > 10 mIU/L ve T3 –T4 normal olan tüm vakalar tedavi edilmelidir.
• TSH: 4-10 mIU/L ve T3-T4 normal olan hastalar şu durumlarda tedavi edilmelidir:
• Gebe ve gebelik planlayanlar ve tiroit antikorları (anti TPO ve/veya anti Tg) pozitif olan hastalar.
Tedavi
Hastalar tiroksin (T4) hormonu vererek tedavi edilir. Geçici hipotiroidizm vakaları hariç T4 hormonunun ömür boyu alınacağı unutulmamalıdır. Hastalar aslında içtikleri T4 hormonunun organizmaya yabancı bir madde olmadığını, tiroid bezlerinin üretemediği hormon eksikliğinin yerine konduğunu iyi kavramalıdırlar. Tedavi altındaki hastaların kontrol muayeneleri doktorları tarafından belirlenir. Ancak, kontrol muayeneleri ve hormon ölçümleri en geç yılda bir yapılmalıdır.
Primer Hipotiroidi
Hipotiroidi ve subklinik hipotiroidiye sık rastlanır. Yaşlanma ile ve kadın cinsiyetinde sıklığı yükselir. Primer hipotiroidinin en sık nedenleri; süregen otoimmün tiroidit (Hashimoto tiroiditi), tiroidektomi veya radyoaktif iyot tedavisi sonrası, bazı ilaçlar ve tiroidittir. Hipotiroidi tanısı laboratuvar verileri ile konulur. Yüksek TSH, düşük T4 aşikar hipotiroidi için esastır. Klinik belirti ve bulgular hipotiroidinin ciddiyetine ve süresine bağlıdır. Halsizlik, yorgunluk, kilo alma, unutkanlık, konsantrasyon zorluğu, cilt kuruluğu, saçlarda dökülme, üşüme, kabızlık, seste kabalaşma, düzensiz ve yoğun adet kanamaları, infertilite, kas sertliği, kas ağrıları, karpal tünel sendromu, depresyon, demans görülebilir. Kuru, soluk cilt, seyrek kaba saçlar, boğuk kaba ses, bradikardi, miksödem (gode bırakmayan), karpal tünel sendromu, guatr tespit edilebilir. Ender perikard sıvısına rastlanabilir. Kronik otoimmün tiroidite (Hashimoto) bağlı olarak gelişen hipotiroidilerde, vitiligo, Pernisiyöz anemi, romatoid artrit, Tip 1 diabetes mellitus, Addison hastalığı gibi otoimmün hastalıklar eşlik edebilir.
Hipotiroidi/subklinik hipotiroidi, tanısı konmuş vakalarda etiyolojiye yönelik tanı için, Anti TPO antikoru ölçülmelidir. Prognozu belirlemede faydalı olur. Sekonder ve tersiyer hipotiroidi (hipofizer veya hipotalamik)de TSH düzeyi normal veya düşük olabilir. Kalıcı hastalığı olanlarda tedavi hayat boyudur.