Baş Ağrıları
Baş Ağrısı Neden Oluşur?
Başın ağrıya duyarlı yapılarının fiziksel, kimyasal veya iltihabi olarak etkilenmeleri sonucu baş ağrıları ortaya çıkar. Beyin ve beyin üzerini örten zarların büyük bir bölümünde ağrıyı algılayan yani “ağrı reseptörleri” olarak adlandırılan yapılar yoktur. Başın ağrıya duyarlı yapıları; kafa içinde kafatasının iç yüzeyini kaplayan zarlar, periost, beyin içindeki damarlar, özellikle toplardamar çeperleri iken kafa dışında; kafa derisi ve atardamarları, diş etleri ve kaslardır. Paranazal sinüs hastalıkları, gözler, dişler, baş ve yüz kemiklerinin hastalıkları da baş ağrısına neden olabilir.
Baş Ağrısına Yol Açan Risk Faktörleri Nelerdir?
• Enfeksiyonlar (menejit , “ensefalit” yani beyin zarları ve beyin dokusu iltihapları, sinüzit, mastoidit, kulak-göz-ağız-boyun enfeksiyonları)
• Kafa içi kanamaları, kafa travmaları
• Yer kaplayan oluşumlar (tümör, kist, hematom)
• Sistemik hastalıklar (kanserler, ateş, hipertansiyon, beyin ödemi, kanamalar, “hipoksi” yani oksijen yetmezliği, “kan şekeri ve kan sodyumu düşüklüğü” yani hipoglisemi ve hiponatremi)
• Epilepsi nöbetleri ve nöbet sonrası
• İşlemler (cerrahi sırasında başın uzun süreli gerilmiş tutulması, beyin –omurilik suyu alınması vb.)
• Kafa içi basınç artması (ilaçlar, damar iltihaplanmaları, hipo-hipervitaminozlar)
• Gerilim, depresyon, tedirginlik, stres, psikojenik nedenler
Baş Ağrısı Çeşitleri Nelerdir?
Akut Baş Ağrıları: Ani başlayan, şiddeti artan başağrıları; yerel ise, sinüzit, kulak, göz, diş enfeksiyonları veya ilk migren atağı olabilir. Yaygın ağrı varsa; sistemik enfeksiyon, ateş, travma, hipertansiyon, hipoglisemi, merkezi sinir sistemi enfeksiyonu, elektrolit bozukluğu veya ilk migren atağı da olabilir.
Migren: Çocuklarda akut-yineleyen baş ağrılarının en sık nedenidir. Son 20 yılda çocuklarda migren görülme sıklığı artmıştır. Baş ağrıları ataklarla seyreder, huzursuzluk, başını sallama, keyifsizlik, ışık ve sesten rahatsızlık görülür. Ağrı göz arkasında, alında, kulak arkalarında, sıklıkla çift taraflı ve zonklayıcıdır. Bulantı, kusma ağrıya eşlik edebilir. Ağrıyı, stres, yorgunluk, uykusuzluk, egzersiz, açlık, gürültü, yolculuk, soğuk hava, çeşitli kokular, kafein, nitrit, monosodyum glutamat içeren yiyecekler başlatabilir.
Auralı Migren: Baş ağrısından 30-60 dakika önce görülen duyusal, görsel, motor belirtiler. (Ağrının başlayacağını haber veren belirtiler “aura” olarak tanımlanır. Çocuklarda en sık görülen aura; solukluk, keyifsizlik, iştahsızlık ve görsel belirtilerdir.)
Aurasız-Basit Migren: Ağrı öncesinde aşırı hareketlilik, huzursuzluk, depresyon, aşırı susama ve solukluk olabilir. Baş ağrısı, 1-72 saat sürebilir. Işık ve sesten rahatsızlık olabilir. Hasta ciddi ağrıdan sonra 8-10 saat uyuyabilir.
Gerilim Tipi Baş Ağrısı: Kas kasılmaları nedeniyle oluşur. Ataklar 30 dakika kısa süreli olabileceği gibi 1 hafta süren ağrı da olabilir. Toplumda en sık görülen baş ağrısı tipidir. Genellikle çift taraflı, basınç yapıcı, sıkıştırıcı karakterdedir, fiziksel aktivite ile artmaz, kafa arkasına ve boyuna yayılabilir. Hafif ve orta şiddettedir.
Kronik, Günlük Baş Ağrıları: Bir ayda 15 gün veya daha uzun süreli, gün boyu devam eden baş ağrılarıdır. Bu tür baş ağrılarında yüzde 45 oranında psikolojik nedenlerin eşlik ettiği saptanmıştır.
Kronik İlerleyici Baş Ağrıları: Tüm baş ağrıları içinde en kötü prognozu olan ağrılardır. Kafa içi basınç artışı, kitle lezyonları, tümör, abse, hidrosefali vb. nedenler araştırılmalıdır.
Küme Tipi Baş Ağrısı: Çocuklarda ve ergen gençlerde seyrek görülür. Tek taraflı ve göz arkasında ortaya çıkan ağrılardır. Birlikte gözlerde kızarma, yaşarma ve burun akıntısı gözlenir.
Baş Ağrısı Nasıl Tedavi Edilir?
Baş ağrısı olan hastaların hastaneye başvuruları genellikle ağrıların sıklaştığı, şiddetinin arttığı veya günlük aktivitesini aksattığı zaman olmaktadır. Öykü, muayene ve gerekli tetkikler yapılarak, baş ağrısının altta yatan bir nedene bağlı (enfeksiyon, tümör, kanama vb. ikincil baş ağrısı) olmadığı gösterilmelidir. Hafif ağrılar sık görülür, genellikle tedavi gerektirmez. Orta şiddette-tekrarlayan veya ilerleyici, günlük aktiviteye, sosyal yaşama, okula olumsuz etkileri olan baş ağrılarında tedavi gerekir.
İlaç Dışı Tedaviler: Özellikle migrende ağrıyı başlattığı bilinen etmenlerden kaçınmak, migreni tetiklediği bilinen gıda maddelerini saptamak, katkı maddesi içeren fabrikasyon besinleri diyetten çıkarmak gerekir. Baş ağrısı sırasında özellikle migren atağında karanlık ve sessiz odada uykunun da bir tedavi yöntemi olduğu bilinmelidir. Davranış tedavileri, gevşeme egzersizleri, bilişsel tedavi, stres yönetimi yüzde 80’e varan oranda ağrı kontrolünde etkili olur.
İlaç Tedavileri: Baş ağrısı atakları, ayda 3-4 kez olduğunda ağrı sıklığını ve şiddetini azaltmak için doktorun uygun gördüğü koruyucu ilaçlar kullanılabilir. Üçten fazla koruyucu ilaç kullanılmış ve yarar görmemişse psikolojik faktörler ve depresyon yönünden araştırılmalıdır. Akut ağrı başlangıcında ağrı kesici ve mide bulantısı-kusmayı önleyici ilaç başlanarak sessiz bir odada dinlenme veya uyuma yararlı olabilir. Ağrı kesici ilaçlar, haftada 2-3 defadan fazla kullanılmamalıdır.