Panik Atak ve Panik Bozukluğu
Panik Atak Nedir?
Panik atak hiçbir gerçek bir tehlike veya görünürde ciddi bir neden olmadan fiziksel ve bedensel tepkileri tetikleyen, yoğun korku hissi yaşanan bir dönemdir. Panik atak çok korkutucu olabilir. Panik atak ortaya çıktığında kişide; kontrolü kaybetme veya bir kalp krizi geçirme korkusu olabilir.
Birçok kişi yaşam süresince sadece bir veya iki panik atak geçirebilir. Stresli durum sona erdiğinde sorun çoğu zaman bitecektir. Ama tekrarlayan, beklenmedik panik atakları olan ve sürekli başka bir saldırı korkusu içinde uzun süre geçirilen, "panik bozukluğu" denilen bir durum da olabilir. Panik atak, hayatı tehdit edici olmasa da, korkutucudur ve yaşam kalitesini önemli ölçüde etkiler. Ancak tedavi etkili ve faydalı olabilir.
Panik Atak Belirtileri Nelerdir?
Panik atak genellikle aniden, uyarı olmadan başlar. Herhangi bir zamanda vurucu şekilde başlayabilir. Alışveriş merkezinde, araba kullanırken, uyuklarken ya da bir iş toplantısının ortasında başlayabilir. Panik atağın görülme sıklığı değişkendir. Panik atağın birçok varyasyonu vardır ama belirtiler genellikle birkaç dakika içinde zirve yapar. Panik atak azaldıktan sonra yorgun ve yıpranmış hissedebilirsiniz.
Panik atak genellikle bu belirtiler ile kendisini gösterir:
• Yaklaşan bir tehlike sezilmesiyle
• Kaybetme ya da ölüm korkusunun yoğun yaşanmasıyla
• Hızlı kalp atışıyla
• Terlemeyle
• Titreme ve sallanma ile
• Nefes alamama hissi veya boğazda nefes darlığıyla
• Ürperme ile
• Ateş basmasıyla
• Bulantıyla
• Karında kasılma hissiyle
• Göğüs ağrısıyla
• Baş ağrısıyla
• Baş dönmesi veya bayılma durumuyla
• Uyuşma veya karıncalanma hissiyle
• Gerçek dışılık hissi veya hayal görmeyle
Panik atağın en kötü yanlarından biri de tekrarlayacağı korkusudur. Bu nedenle hastalar panik atağın oluşabileceği yerlerden ve durumlardan kaçınırlar.
Ne Zaman Doktorla Görüşülmelidir?
Panik atak belirtileri varsa, en kısa zamanda tıbbi yardım istenmesi önerilmektedir. Panik atak, yoğun bir şekilde rahatsız edici olsa da, tehlikeli değildir. Ama panik atağı kişinin kendisinin yönetmesi zordur ve tedavi edilmezse daha kötüleşebilir. Çünkü panik atak belirtileri, bir kalp krizi gibi diğer ciddi sağlık sorunlarına benzer belirtilere neden olabilir ve emin değilseniz sağlık kuruluşu tarafından değerlendirilmesi önemlidir.
Panik Atak Sebepleri Nelerdir?
Bugün için panik atak ya da panik bozukluğu nedenleri tam kesinlikle bilinmemekle birlikte aşağıdaki etkenlerin rol oynadığı düşünülmektedir:
• Genetik
• Aşırı stres
• Strese veya olumsuz duygulara daha hassas bir mizaç
Panik atak başlangıçta aniden ve uyarı olmadan yaklaşır ve başlar. Ama zaman içinde genellikle belirli durumlarda tetiklenir. Bazı araştırmalar, panik atağın, vücudun bir tehlike anında normal olan doğal "mücadele veya kaçış" tepkisi ile ilgili olduğunu göstermektedir. Örneğin, arkanızdan bir ayı geldiğini görürseniz vücudunuzun benzer bir içgüdüsel tepki vereceğini görebilirsiniz. Vücudun kendisi için hayati bir tehlike durumu var ise nabız ve solunum hızlanır. Panik atakta da birçok benzer tepkiler ortaya çıkar. Ama panik atakta gerçek ve açık tehlike mevcut değildir. Panik bozukluğu belirtileri genellikle geç ergenlik ve erken erişkinlik de başlar ve kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülür.
Panik Atak ya da Panik Bozukluğu Riskini Artıran Faktörler Nelerdir?
• Panik atak ya da panik bozukluğuna sahip aile öyküsü
• Ölüm ya da kaybetme korkusu
• Cinsel saldırı veya ciddi bir kaza gibi travmatik bir olay
• Boşanma ya da benzer değişkenler
• Sigara içme, aşırı kafein alımı
• Çocukluk dönemine ait istismar öyküsü
• Panik Atağın Neden Olabileceği Bağlantılı Olabilen Komplikasyonlar:
• Araba kullanma ve evden ayrılma korkusu gibi belirli fobilerin gelişimi
• Sağlık sorunları ve diğer tıbbi durumlar için sık tıbbi bakım ihtiyacı
• Sosyal ilişkilerden, sosyal durumlardan kaçınma
• İş ya da okul sorunları
• Depresyon, anksiyete bozukluğu ve diğer psikiyatrik bozukluklar
• İntihar veya intihar düşünceleri riskinin yükselmesi
• Alkol veya diğer maddelerin kötüye kullanımı
• Mali sorunlar
Ayrıca; bazı hastalar için panik bozukluğu agorafobiyi (panik atak geldiğinde kaçamayacağı veya yardım alamayacağı yerlerde bulunmaktan korkma) de içerebilir. Ya da evde yalnız kalmamak için başkalarına bağımlı hale gelebilirler.
Randevu Öncesi Öneriler
•Panik atak belirtilerine sahip hastalar öncelikli olarak Aile Hekimine danışmalıdır. İlk değerlendirmeden sonra Aile Hekimi hastayı psikiyatriste ya da psikoloğa yönlendirecektir.
•Belirtilerin ilk ne zaman başladığı ve ne sıklıkta yaşandığı doktorla paylaşılmalıdır.
•Panik atağa neden olabilecek, geçmişdeki travmatik olaylar gözden geçirilmelidir.
•Hastanın kişisel sağlık kaydı ve (varsa) kullandığı mevcut ilaçlar konusunda doktor bilgilendirilmelidir.
•Randevu günü hastaya destek olacak birilerinin eşlik etmesi önerilmektedir.
Testler ve Tanı
Bir panik atak tanısını kesin olarak belirlemek için yapılan testler ve tanı yöntemleri:
• Tam fiziksel muayene
• Tiroit ve diğer olası hastalıklar için kan testleri ile bir elektrokardiyogram (ECG veya EKG) tetkiki.
• Psikolojik değerlendirme
Panik Bozukluğu Tanısı İçin Ölçütler
• Sık, beklenmedik panik atak görülüyorsa,
•Panik atak uyuşturucu veya diğer madde kullanımıyla, bir sağlık sorunuyla; sosyal fobi veya obsesif kompulsif bozukluk gibi başka bir zihinsel sağlık durumu nedeniyle değilse,
• Panik atak tanısı almış hastalarda panik bozukluğu tanısı için yeterli kriterler yoksa, yine de tedavi sunulabilmektedir.
• Eğer panik atak tedavi edilmez ise, kötüye gidebilir ve panik bozukluğu veya fobiler gelişebilir. Tedavi edilmezse, panik atak ve panik bozukluğu hemen hemen her alanda kişinin hayatını olumsuz etkileyebilir. Hastanın yaşam kalitesini bozar. Korku süreklilik göstererek yaşamı zorlaştırabilir.
Tedaviler ve İlaçlar
Tedavi ile; hastalık belirtilerinin yoğunluğu ve panik atak sıklığı azaltılabilir ve hastanın günlük hayatının normale dönmesine yardımcı olunabilir. Ana tedavi psikoterapi ve ilaç seçeneklerdir. Hastanın tercihleri, sağlık geçmişi ve panik bozukluğun şiddeti tedavi planını belirleyecektir.
Psikoterapi
Psikoterapi “konuşma terapisi” olarak da bilinir, etkili bir panik atak ve panik bozukluğu için ilk seçenek tedavi olarak kabul edilir. Psikoterapi; panik atak ve panik bozukluğunu anlamak ve onunla nasıl başa çıkılacağını öğrenmek için yardımcı olabilir. Bilişsel davranışçı terapi denilen bir tür terapi panik belirtilerinin tehlikeli olmadığını, hastanın kendi deneyimi ile öğrenmesine yardımcı olabilir. Başarılı tedavi; panik atak ve korkular yüzünden kaçınılan durumların üstesinden gelinmesine yardımcı olabilir. Tedavi sonuçlarını görmek için zaman ve çaba gerekebilir. Panik atak belirtilerinin azaldığı ve birkaç ay içinde de semptomların azaldığı gözlemlenebilmektedir. Düzenli kontrol ziyaretleri ile panik atağın kontrol altında kalmasına yardımcı olabilmekte ve atakların tekrarlanmasını engelleyebilmektedir.
İlaç Tedavisi
İlaçlar; panik atak belirtilerini azaltmaya yardımcı olabilmektedir. Çeşitli ilaçların panik atak belirtileri tedavisinin yönetiminde etkili olduğu bilinmektedir. Tedavi için belirlenmiş bir ilaç sürece uygun etki etmediği takdirde doktorun müdahalesiyle tedavi seyri değişebilmektedir. Unutulmamalıdır ki; ilaca başlandıktan sonra ilaçların bünyeye etki etmesi en az birkaç hafta sürmektedir. Kullanılan tüm ilaçların yan etkisi olmakla birlikte, hastanın sürekli doktor gözetiminde olacağı değerlendirilecek olunursa; yan etkiden doğan risklerin kontrol edilebilir olduğu da bilinmelidir. Bazı ilaçların gebelik döneminde kullanımı uygun olmadığından, bu şüpheye sahip hastaların mutlaka doktorlarına danışmaları önerilmektedir.
Panik Atak Bozukluğuna Sahip Hastalara Öneriler
• Kafein, alkol, sigara ve madde kullanımından kaçınılmalıdır. Bunların hepsi panik atak ve panik bozukluğu belirtilerini tetikler ve daha kötüye gitmesine neden olur.
• Stres yönetimi ve gevşeme teknikleri önerilmektedir.
• Fiziksel egzersize önem verilmelidir.
• Yeterli uyku alınmalıdır.
Panik atak ya da panik bozukluğunu önlemenin kesin bir yolu yoktur. Ancak, bu öneriler yardımcı olabilir.